رایة الهدی

استفادۀ کِنایی از کلمۀ «یقین» به‌معنی «مرگ»، یکی از وجوه بلاغت در قرآن‌کریم، این معجزۀ جاوید الهی است. بزرگ‌ترین مشکلِ انسان‌ها در دنیا این است که به آموزه‌های دینی و وعده‌های الهی «یقین» ندارند. همین نداشتنِ یقین، یکی از دلایلِ اصلیِ غفلت و انحراف است. اگرچه در قرآن‌کریم، سرگذشت انسان‌هایی را نیز می‌خوانیم که با دیدنِ معجزات الهی، باز هم راهِ انحراف را در پیش گرفته‌اند، امّا همان‌ها نیز یا با دیدن معجزات به باور و یقین قلبی نرسیده‌اند و یا این‌که آن‌قدر لجاجت و عناد داشته‌اند که باز هم بر پیروی از شیطان و هوای نفس، پافشاری کرده‌اند.
قرآن‌کریم خطاب به پیامبراکرم(ص) که خود برترین انسان است و به بالاترین درجات «یقین» رسیده، می‌فرماید: تا لحظه‌ای که به «یقین» برسی، پروردگارت را بندگی کن. در این‌جا بیشترِ مفسّران معتقدند که منظور از یقین، مرگ است؛ زیرا مرگ، یکی از یقینی‌ترین امور نزد بشر است. همچنان‌که در آیۀ 46 سورۀ مدّثر نیز از زبان کفّار آمده که: «و کنّا نُکذّب بیوم الدّین حتّی اتانا الیقین؛ ما معاد را تا لحظۀ مرگ تکذیب می‌کردیم».
وقتی پیامبراکرم(ص) خطاب به کفّارِ قریش می‌فرماید؛ اگر خورشید را در یک دست و ماه را در دست دیگرم بگذارید و حتی اگر جانم را بگیرید، حاضر نیستم از باورِ الهی خویش و دعوت مردم به راه خدا، دست بردارم، و این باور را در مسیر عملی زندگی‌اش نشان می‌دهد، یعنی این‌که به «یقین» رسیده است. آن بزرگوار، کسی است که با فرشتۀ وحی ملاقات می‌کند و چه مقامی بالاتر از این یقین؟
مفسّران بزرگ مانند مرحوم علامه‌طباطبایی نیز در تفسیر این آیۀ شریفه، کلمۀ «یقین» را به‌معنیِ «مرگ» گرفته‌اند و البته معانیِ دیگری نیز به آن اضافه کرده‌اند که در کنار «مرگ» است. مثلاً این‌که در برابرِ کفّار صبر کن و آن‌قدر پروردگارت را عبادت کن که به مقام «صبر» نائل شوی. امّا مفهوم اصلی «یقین» در این آیه که خطابِ عمومیِِ آن به همۀ مؤمنان است، همان مرگ است؛ زیرا اولاً با فرارسیدن مرگ، پرده‌ها از برابر چشم کنار می‌رود و انسان وارد عالم یقین می‌شود؛ چراکه در آن‌جا، آثار اعمال خود و فرشتگان و مأموران الهی و پاداش و عذاب را به‌عینه می‌بیند و ثانیاً این‌که «مرگ»، یکی از واقعیاتی است که هیچ‌انسانی دربارۀ رخ‌دادنِ آن، شک ندارد، حتی بزرگ‌ترین طاغوت‌ها! آن‌ها هم همواره از یاد مرگ وحشت داشته و به‌دنبال راهی برای گریز از آن بوده‌اند؛ زیرا باور داشته‌اند که «مرگ» در تعقیب آن‌هاست.
امّا یکی از شبهات بزرگ و خطرناک که برخی افراد دچار آن شده و برخی نیز با تفسیر به رأی، از این آیۀ شریفۀ سوءاستفاده کرده‌اند، این است که زمانی‌که به یقین رسیدی، دیگر نیاز به عبادت‌هایی مانند نماز و روزه و... نیست! مفسّران بزرگ، چنین نظرِ فاسدی را رد کرده و تأکید می‌کنند که پیامبرخاتم(ص)، خود دارای بالاترین مرحلۀ یقین بوده‌اند و در عین‌حال، تا آخرین لحظۀ عمر و تا زمانِ فرارسیدنِ «مرگ»، تمام اعمالِ عبادی مانند نماز را به‌جا می‌آورده‌اند؛ بنابراین چنین پنداری، فاسد و باطل است.
آری! اندیشیدن به مرگ که در روایات نیز بسیار مورد تأکید و تحسین قرار گرفته، می‌تواند به بالا رفتنِ «یقین» در انسان کمک کند و انسان نباید تا رسیدن مرگ، لحظه‌ای از بندگیِ خدا غافل شود.

 منبع:قدس